Ứng dụng AI để phát hiện gian lận đối với hóa đơn điện tử

1. Tình hình gian lận hóa đơn ngày càng tinh vi

Trong thông báo gửi đến các tổ chức thông tấn và báo chí gần đây, Tổng cục Thuế đã thông tin rằng trong khoảng thời gian qua, với sự hỗ trợ đắc lực từ lãnh đạo Chính phủ và Bộ Tài chính, ngành Thuế đã tích cực thực hiện quá trình điện tử hóa và chuyển đổi số trong quản lý thuế. Cụ thể, việc cung cấp các dịch vụ thuế điện tử như kê khai, nộp, và hoàn thuế điện tử, cũng như dịch vụ thuế điện tử trên thiết bị di động (Etax mobile), đã mở ra điều kiện thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp (DN) thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước một cách thuận tiện và nhanh chóng.

Đặc biệt, kể từ ngày 01/07/2022, triển khai áp dụng Hóa đơn Điện tử (HĐĐT) trên toàn quốc đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, mang lại những cải cách sâu rộng và ảnh hưởng lớn đối với quản lý thuế. Việc này không chỉ tiết kiệm chi phí cho DN và người dân (bao gồm giảm chi phí giấy in, mực in, vận chuyển, lưu trữ hóa đơn), mà còn giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính thuế. Nhờ đó, DN có thể quản trị hiệu quả hơn, đồng thời tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh và bình đẳng giữa các tổ chức và cá nhân nộp thuế.

Chuyển đổi sang HĐĐT và triển khai Hệ thống HĐĐT không chỉ mang lại những lợi ích về chi phí, mà còn giúp tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và bình đẳng. Tổng cục Thuế cũng lưu ý đến việc một số người nộp thuế đã lợi dụng sự thông thoáng của chính sách để thành lập DN không với mục đích sản xuất kinh doanh (SXKD) mà thay vào đó thực hiện hành vi mua bán và sử dụng Hóa đơn (HĐ) giả mạo. Một số DN khác tham gia hoạt động mua bán HĐ không hợp pháp, chiếm đoạt tiền thuế GTGT, và thậm chí kê khai khống để trốn thuế TNDN, tất cả đều ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế và tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng trong xã hội. Các hành vi vi phạm pháp luật này đã được cơ quan thuế nhận diện và đang được xử lý.

2. Ứng dụng AI để phát hiện gian lận đối với hóa đơn điện tử như thế nào?

Trong thời gian gần đây, ngành Thuế đã tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp chặt chẽ nhằm ngăn chặn gian lận thuế và mua bán hóa đơn. Bên cạnh các giải pháp chung được triển khai trên toàn ngành, từng Cục Thuế đã tự chủ động đề xuất và thực hiện các biện pháp cụ thể, điều này nhằm đảm bảo sự phù hợp với tình hình thực tế cụ thể và nhằm mục tiêu cuối cùng là loại bỏ mọi cơ hội cho việc gian lận thuế và mua bán hóa đơn không đúng quy định.

Thông qua Công văn số 3221/TCT-VP ngày 28/7/2023, Tổng cục Thuế đã thể hiện một số điểm quan trọng về công tác tuyên truyền liên quan đến lĩnh vực thuế. Trong nỗ lực quản lý hóa đơn, ngoài việc cung cấp các chức năng khai thác trên Hệ thống Hóa đơn Điện tử (HĐĐT), Tổng cục Thuế đang tích cực triển khai các ứng dụng hỗ trợ bằng cách sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu lớn (Big Data) trong chuỗi mua bán của doanh nghiệp (DN). Điều này giúp nhanh chóng và chính xác phát hiện các dấu hiệu gian lận liên quan đến sử dụng HĐĐT. Đây là một bước tiến quan trọng so với quá trình quản lý hóa đơn giấy truyền thống, thường đòi hỏi nhiều thời gian cho rà soát, thanh tra, và kiểm tra để phát hiện vi phạm.

Theo các quy định của Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 và Nghị định 125/2020/NĐ-CP,đã có các quy định về xử phạt hành vi vi phạm hành chính đối với việc sử dụng không hợp pháp hóa đơn. Bộ luật Hình sự cũng đã quy định về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội trốn thuế qua việc sử dụng hóa đơn không hợp pháp và tội phạm mua bán trái phép hóa đơn.

Để thể hiện quan điểm nhất quán trong đấu tranh chống lại hành vi mua bán và sử dụng HĐĐT bất hợp pháp nhằm trốn thuế và chiếm đoạt tiền thuế, Phó Thủ tướng đã ban hành ý kiến chỉ đạo thông qua Văn bản số 5465/VPCP-KTTH ngày 20/7/2023. Ông yêu cầu Bộ Tài chính chặt chẽ giám sát việc phát hành và sử dụng hóa đơn, phát hiện và xử lý nghiêm hành vi vi phạm.

Tại Hội nghị triển khai công tác tài chính, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã thể hiện sự quyết tâm trong việc xử lý gian lận sử dụng HĐĐT và hoàn thuế GTGT không đúng quy định. Ông đề nghị sự quan tâm và hỗ trợ hiệu quả từ các bộ, ngành, và địa phương để cùng nhau đối mặt với thách thức này và đảm bảo tuân thủ pháp luật.

Ngoài ra, ngành Thuế tiếp tục chuyển đổi số và tận dụng cơ sở dữ liệu lớn (Big Data) để quản lý thuế và hóa đơn. Tổng cục Thuế hy vọng sẽ nhận được sự hỗ trợ của các cơ quan thông tấn và báo chí trong việc thông tin, tuyên truyền, phát hiện, và lên án những vi phạm liên quan đến sử dụng HĐĐT bất hợp pháp, đồng thời cam kết cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, và minh bạch để giảm thiểu tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của cộng đồng DN và người dân.

3. Áp dụng hệ thống phân tích nâng cao trong công tác quản lý hóa đơn

Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý Hóa đơn Điện tử (HĐĐT) đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các giao dịch mua bán có giá bất thường. Công nghệ trí tuệ nhân tạo được áp dụng để phân tích ngôn ngữ tự nhiên, giúp xác định các hóa đơn mua bán cùng loại hàng hóa và từ đó phát hiện những hóa đơn có giá bán mua không phù hợp.

Với hàng tỷ hóa đơn đa dạng về loại hàng hóa và dịch vụ, công cụ kiểm soát được thiết kế để giúp cơ quan thuế tập trung kiểm soát các hàng hóa có rủi ro cao. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc ngăn chặn gian lận hoàn thuế qua xuất khẩu, nơi một số trường hợp đã thực hiện nâng khống giá hàng hóa xuất khẩu để tạo ra sự chênh lệch lớn. Kiểm soát giá bất thường giúp sàng lọc các trường hợp đáng chú ý và can thiệp kịp thời để ngăn chặn gian lận.

Hệ thống cũng không chỉ xác định chuỗi doanh nghiệp (DN) có giao dịch mua bán mà còn sử dụng công nghệ mạng Bayes để thiết lập chuỗi đó. Việc này giúp cơ quan thuế truy nguồn gốc hàng hóa và xác định giá trị gia tăng trong chuỗi giao dịch của các DN. Bằng cách phân tích các chuỗi, hệ thống có thể xác định những chuỗi có đặc điểm bất thường, như nút đầu và nút cuối trùng nhau, chuỗi chỉ có mua mà không có bán, hay chuỗi có nhiều DN bỏ địa điểm kinh doanh, từ đó tìm ra các đầu mối nghi ngờ về hành vi mua bán hóa đơn bất hợp pháp.

Việc thành lập Trung tâm Cơ sở dữ liệu HĐĐT không chỉ giúp cơ quan thuế ứng dụng hiệu quả phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo mà còn tăng cường khả năng giám sát và phát hiện nhanh những người nộp thuế có hành vi gian lận liên quan đến hóa đơn. Cục Công nghệ thông tin được giao trách nhiệm vận hành hệ thống đảm bảo sự liên tục, ổn định và cập nhật dữ liệu mới nhất để hỗ trợ cơ quan thuế trong công tác phân tích rủi ro.

Các đơn vị thuộc Tổng cục Thuế được khuyến khích tăng cường hợp tác với các Cục Thuế địa phương để nghiên cứu và chia sẻ kinh nghiệm trong triển khai thực tế. Cần nâng cấp các chức năng tự động hóa để phát hiện nhanh các dấu hiệu và giao dịch bất thường, cũng như truy vết và xác định chuỗi mua bán hóa đơn gian lận. Hành động như rà soát, đối chiếu, và xác định rủi ro giúp tạo ra danh sách doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường, từ đó áp dụng biện pháp ngăn chặn và xử lý nghiêm hành vi gian lận.

Cần đặc biệt tập trung vào truyền thông và công khai thông tin về các doanh nghiệp vi phạm để cảnh báo và tạo áp lực đối với các doanh nghiệp và người nộp thuế, nhằm ngăn chặn việc sử dụng hóa đơn không đúng quy định từ thời điểm sớm và từ xa.

Mọi thắc mắc quý khách hàng xin vui lòng gửi về số Hotline 1900.868644 hoặc địa chỉ email [email protected] để được giải đáp. Trân trọng!