Ưu nhược điểm của phương án rút BHXH 1 lần thực hiện từ 2025

1. Đề xuất phương án rút BHXH một lần từ năm 2025 như thế nào?

Ngày 10/10/2023, Chính phủ đã trình Quốc hội Tờ trình 527/TTr-CP về Dự án Luật bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Trong nội dung đề cập, Chính phủ đưa ra hai phương án rút bảo hiểm xã hội một lần.

Phương án 1 có hai nhóm người lao động được xác định:

Nhóm 1: Bao gồm những người lao động đã tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực. Những người này, sau khi nghỉ việc ít nhất 12 tháng và chưa đủ 20 năm đóng BHXH, có quyền nhận BHXH một lần. Điều này là sự phát triển của Nghị quyết 93/2015/QH13, cho phép người lao động lựa chọn giữa việc bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng lương hưu hoặc nhận BHXH một lần, với sự khác biệt là khi lựa chọn bảo lưu, họ sẽ được hưởng các quyền lợi bổ sung. Đối với Nhóm 1, bao gồm những người lao động đã tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau khi nghỉ việc ít nhất 12 tháng và chưa đủ 20 năm đóng BHXH, họ có quyền nhận BHXH một lần, miễn là có nhu cầu. Quy định này bản chất là sự tiếp tục và phát triển từ Nghị quyết 93/2015/QH13, trong đó người lao động được phép lựa chọn giữa hai phương án:

- Bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng lương hưu: Người lao động có thể chọn giữ lại thời gian tham gia BHXH để hưởng lương hưu khi đạt đến độ tuổi hưởng. Trong trường hợp này, họ sẽ không nhận BHXH một lần.

- Nhận BHXH một lần nếu có nhu cầu: Ngược lại, nếu người lao động có nhu cầu, họ có thể chọn nhận BHXH một lần sau khi nghỉ việc ít nhất 12 tháng và chưa đủ 20 năm đóng BHXH.

Sự khác biệt quan trọng lần này là nếu người lao động chọn bảo lưu thời gian tham gia BHXH và không nhận BHXH một lần, họ sẽ được hưởng các quyền lợi bổ sung. Ngược lại, nếu họ chọn nhận BHXH một lần, họ sẽ mất cơ hội được hưởng các quyền lợi bổ sung như đã nêu trên. Điều này tạo ra sự linh hoạt cho người lao động trong việc quyết định lựa chọn phương thức nhận quyền lợi BHXH theo nhu cầu và ưu tiên cá nhân của họ.

Nhóm 2: Gồm người lao động tham gia BHXH từ khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi (dự kiến 01/7/2025). Trong trường hợp này, họ không được nhận BHXH một lần, trừ khi đủ điều kiện hưởng lương hưu mà chưa đủ số năm đóng BHXH, hoặc khi ra nước ngoài để định cư hoặc mắc các bệnh nguy hiểm theo quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2014. Như vậy thì nhóm 2, gồm những người lao động tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) từ khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực (dự kiến từ ngày 01/7/2025), sẽ không được hưởng BHXH một lần theo quy định. Tuy nhiên, chỉ có một số trường hợp cụ thể được xem xét để giải quyết việc hưởng BHXH một lần, bao gồm:

- Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ số năm đóng để hưởng lương hưu: Trong trường hợp người lao động thuộc nhóm 2 đạt đủ tuổi để hưởng lương hưu, nhưng chưa đủ số năm đóng BHXH theo quy định, họ có quyền được giải quyết hưởng BHXH một lần.

- Ra nước ngoài để định cư: Người lao động thuộc nhóm 2 cũng có thể được xem xét hưởng BHXH một lần nếu họ quyết định ra nước ngoài để định cư.

- Bị mắc các bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2014: Trong trường hợp người lao động trong nhóm 2 mắc các bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội 2014, họ cũng được xem xét để hưởng BHXH một lần.

Do đó, nhóm 2 không tự động được hưởng BHXH một lần, mà cần phải đáp ứng một trong các điều kiện cụ thể được quy định để có quyền nhận các khoản bảo hiểm xã hội một lần theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Phương án 2 xác định rằng sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, người lao động có thể được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

2. Ưu, nhược điểm phương án 01 rút BHXH một lần từ 2025 

Căn cứ theo quy định tại Tờ trình 527/TTr-CP Chính phủ cũng đưa ra ưu điểm, nhược điểm của từng phương án rút bảo hiểm xã hội 1 lần

Ưu điểm của phương án 1:

Khắc phục tình trạng hiện tại: Phương án 1 dần dần giúp khắc phục tình trạng hưởng BHXH một lần, đồng thời tuân thủ tinh thần của Nghị quyết 28-NQ/TW năm 2018.

Giảm số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần: Dữ liệu thống kê cho thấy phương án này, sau những năm đầu, giảm số người hưởng BHXH một lần đột ngột từ năm thứ 5 trở đi. Điều này hướng tới tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế, giúp tối đa hóa quyền lợi dài hạn cho người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu.

Ổn định cuộc sống về già: Phương án này góp phần vào việc ổn định cuộc sống của người lao động khi về già, bằng cách giảm nguy cơ mất quyền lợi và tăng khả năng hưởng các chế độ BHXH dài hạn.

Dễ nhận được sự đồng thuận hơn: Vì không ảnh hưởng đến những người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật này có hiệu lực, nên phương án này có thể dễ nhận được sự đồng thuận hơn từ phía người lao động.

Nhược của phương án 1:

Chỉ áp dụng đối với nhóm mới tham gia: Phương án này chỉ áp dụng đối với những người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật mới có hiệu lực, làm tăng số người vẫn giữ quyền lựa chọn hưởng BHXH một lần.

Giảm số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần không nhiều ngay từ đầu: Trong những năm đầu, số người hưởng BHXH một lần có thể không giảm nhiều, đặc biệt là trong những năm đầu sau khi Luật mới có hiệu lực.

So sánh gữa hai nhóm đối tượng: Tạo ra sự so sánh không công bằng giữa nhóm lao động tham gia trước và sau khi Luật mới có hiệu lực trong việc hưởng BHXH một lần, có thể gây tranh cãi và không hài lòng từ phía nhóm lao động tham gia trước.

Không giúp duy trì và gia tăng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội ngay từ đầu: Trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì và gia tăng số người tham gia BHXH bằng so với phương án 2.

Phương án 1 tập trung vào việc giảm số người hưởng BHXH một lần theo tiêu chuẩn quốc tế, tăng cường ổn định cuộc sống khi về già, nhưng có nhược điểm là không ảnh hưởng đến nhóm lao động tham gia trước, có thể nhận được sự đồng thuận từ họ, nhưng cũng tạo ra sự không công bằng trong so sánh giữa hai nhóm lao động.

3. Ưu điểm nhược điểm của phương án 02 đề xuất rút BHXH một lần từ 2025

- Ưu điểm của phương án 2: Theo Chính phủ, phương án này đảm bảo đúng tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW; hài hòa quyền lợi trước mắt của người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài. Phương án này vừa đáp ứng được nhu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần của người lao động trong thời điểm hiện tại, song cũng đáp ứng được yêu cầu bảo đảm sự ổn định của hệ thống, quyền lợi của người lao động trong thời gian dài hạn. Chính phương án 2 được đánh giá tích cực vì nó không chỉ đáp ứng nhu cầu ngay lập tức của người lao động mà còn bảo đảm ổn định cho hệ thống và quyền lợi dài hạn của họ. Điều này phản ánh tầm quan trọng của việc cân nhắc giữa các yếu tố ngắn hạn và dài hạn trong quản lý chính sách an sinh xã hội.

- Nhược điểm của phương án 2: phương án này chưa giải quyết triệt để việc rút bảo hiểm xã hội một lần theo tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế. Người lao động đã giải quyết một phần thời gian đóng, chỉ còn bảo lưu lại được một phần nên sẽ ảnh hưởng tới việc thụ hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội (thời gian đóng ngắn) khi tiếp tục tham gia. Ngoài ra, theo phương án này, tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần khi còn trẻ (chưa đến tuổi nghỉ hưu) sẽ tiếp tục diễn ra trong tương lai.

Phương án 2 tập trung vào việc đảm bảo quyền lợi người lao động ngay lập tức và sự ổn định của hệ thống BHXH, nhưng đồng thời có nhược điểm là không giải quyết triệt để theo tiêu chuẩn quốc tế và tạo ra tình trạng người lao động hưởng BHXH một lần khi còn trẻ.

Vui lòng liên hệ 1900.868644 hoặc [email protected] để có thêm thông tin chi tiết nhất