1. Kết quả biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015
Trong buổi họp thứ hai của Kỳ họp Quốc hội khóa XV, diễn ra vào chiều ngày 12/11, sau khi tiếp nhận và cân nhắc kỹ lưỡng các lập luận được trình bày, đại diện Quốc hội đã tiến hành cuộc biểu quyết để thông qua việc sửa đổi và bổ sung một số điểm của Bộ luật Tố tụng hình sự. Trong vai trò của Phó Chủ tịch Quốc hội, Nguyễn Khắc Định đã chủ trì quá trình làm việc này.
Các thành viên Quốc hội đã tham gia vào cuộc biểu quyết bằng cách nhấn nút biểu quyết, và kết quả cuộc biểu quyết rõ ràng thể hiện sự ủng hộ từ 466 đại biểu trong tổng số 469 đại biểu, tỷ lệ ủng hộ đạt 93,39%. Do đó, với một đa số mạnh mẽ của đại biểu tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua việc sửa đổi và bổ sung một số điểm của Bộ luật Tố tụng hình sự. Thay đổi này sẽ có hiệu lực từ ngày 01 tháng 12 năm 2021.
Trước khi tiến hành cuộc biểu quyết, Quốc hội đã dành thời gian để lắng nghe bài giới thiệu của Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp - bà Lê Thị Nga. Bài giới thiệu này bao gồm việc trình bày báo cáo giải trình, việc tiếp thu các ý kiến đóng góp, và các điều chỉnh được thực hiện trên dự thảo Luật sửa đổi và bổ sung một số điểm của Bộ luật Tố tụng hình sự.
2. Một số nội dung thay đổi trong buổi biểu quyết về Bộ luật Tố tụng hình sự
* Về tên gọi của Luật được đặt ra để thảo luận:
Ủy ban Thường vụ của Quốc hội đã nắm bắt được mấu chốt của dự án Luật, nơi chứa những điều chỉnh quan trọng trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS). Trong quá trình sửa đổi, chú trọng tới Điều 44 của Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự, Ủy ban Thường vụ đã tinh tế đảm bảo sự thống nhất với nội dung tương tự tại khoản 3 của Điều 146 trong BLTTHS.
Trải qua giai đoạn tiếp thu ý kiến đa số đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ đã quyết định giữ nguyên tên gọi cho Luật, là "Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự". Qua quá trình này, không chỉ có sự chuẩn bị công phu mà còn sự linh hoạt trong việc sửa đổi Điều 44 của Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, đưa chúng vào phần nội dung thi hành giống với những gì đã được diễn đạt trong dự thảo Luật ban đầu. Điều này thể hiện sự quan tâm và sự tập trung vào việc đảm bảo tính toàn vẹn và sự mạch lạc của các điều luật, đồng thời thể hiện tinh thần linh hoạt và khả năng thích nghi của Ủy ban Thường vụ trong việc điều chỉnh để đáp ứng tốt nhất nhu cầu cải cách pháp luật
* Trong việc bổ sung trách nhiệm cho Công an xã liên quan đến việc kiểm tra và xác minh sơ bộ các tố giác và thông tin về tội phạm, Ủy ban Thường vụ của Quốc hội đã thực hiện một quá trình phân tích sâu hơn. Dựa trên cơ sở của Luật Công an nhân dân năm 2018 và tình hình triển khai thực tế từ Bộ Công an, việc phân công lực lượng công an chính quy cho Công an xã đã được thực hiện một cách cơ bản.
Tính đến thời điểm hiện tại, các cơ quan chức năng đã có những đánh giá tích cực về năng lực và điều kiện của lực lượng Công an xã để thực hiện trách nhiệm kiểm tra và xác minh sơ bộ các tố giác và thông tin về tội phạm. Điều này làm nảy sinh một tầm quan trọng mới, cho phép Công an xã tham gia vào việc giải quyết các vụ việc trên địa bàn một cách nhanh chóng và kịp thời, đặc biệt trong bối cảnh khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.
Do đó, việc điều chỉnh và bổ sung trách nhiệm cho Công an xã được thực hiện với căn cứ chặt chẽ trong việc áp dụng quy trình rút gọn, theo quy định tại điểm a khoản 1 của Điều 146 trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015. Sự tiếp thu ý kiến của đa số đại biểu Quốc hội và việc tuân thủ quy định tại khoản 1 của Điều 1 trong dự thảo Luật đã tạo nền tảng cho quá trình điều chỉnh này, đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả của việc thực hiện trách nhiệm của Công an xã trong bối cảnh thực tế đầy thách thức
* Trong việc sửa đổi các quy định về Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại và Căn cứ không khởi tố vụ án hình sự, một cuộc tranh luận sôi nổi đã diễn ra trong hội trường Quốc hội. Có hai quan điểm đối lập được thể hiện: Quan điểm đầu tiên ủng hộ dự thảo Luật về việc sửa đổi quy định liên quan đến cả nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý. Quan điểm này đặt mục tiêu bảo vệ toàn diện các quyền sở hữu công nghiệp, vừa tạo điều kiện cho việc tăng cường bảo vệ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý tại Việt Nam, vừa đảm bảo lợi ích của Nhà nước và người tiêu dùng. Bằng cách cho phép cơ quan có thẩm quyền khởi tố một cách chủ động (không cần yêu cầu khởi tố từ bị hại) đối với việc vi phạm quyền sở hữu công nghiệp về cả nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý, quan điểm này định hướng thúc đẩy sự phát triển kinh tế và bảo vệ quyền lợi của các cá nhân và tổ chức sản xuất.
Sự thấu hiểu và cân nhắc kỹ lưỡng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội được thể hiện qua quá trình tương tác với Cơ quan chủ trì soạn thảo, Cơ quan chủ trì thẩm tra, cũng như đại diện của các cơ quan liên quan. Cuộc thảo luận kỹ lưỡng và sâu sát đã dẫn đến việc thấy rõ rằng, việc sửa đổi khoản 1 của Điều 155 và khoản 8 của Điều 157 trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 nhằm mục tiêu bảo vệ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý, đồng thời đảm bảo tính phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Sự điều chỉnh này không chỉ không tạo áp lực thêm cho công tác tố tụng mà còn đóng góp vào quản lý Nhà nước trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, phù hợp với Chiến lược sở hữu trí tuệ đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt qua Quyết định số 1068/QĐ-TTg ngày 22/8/2019
* Trong việc bổ sung căn cứ tạm đình chỉ do lý do bất khả kháng như thiên tai, dịch bệnh, Ủy ban Thường vụ của Quốc hội đã nhận thấy sự tác động trực tiếp và sâu sắc của đại dịch COVID-19 đối với các hoạt động liên quan đến kiểm tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm, cũng như các giai đoạn của quá trình tố tụng, từ kiến nghị khởi tố, điều tra, truy tố cho đến xử lý. Tình hình này đặc biệt ảnh hưởng đến những hoạt động đòi hỏi sự hiện diện trực tiếp tại hiện trường (như việc khám nghiệm hiện trường, tử thi, khám xét nơi ở và làm việc...).
Mặc dù việc giao thêm trách nhiệm cho Công an xã trong việc kiểm tra và xác minh sơ bộ các tố giác, tin báo về tội phạm có thể giúp giải quyết một phần vấn đề này, nhưng cũng không thể giải quyết hoàn toàn những khó khăn này. Do đó, việc thêm vào Luật sửa đổi và bổ sung một số điểm trong Bộ luật Tố tụng hình sự để bổ sung căn cứ tạm đình chỉ xử lý các tố giác, tin báo về tội phạm, cũng như tạm đình chỉ quá trình điều tra và tạm đình chỉ vụ án "vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh" là điều hoàn toàn cần thiết. Đã có sự tinh tế và tầm nhìn xa hơn trong việc tiếp thu, điều chỉnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội dựa trên dự thảo Luật. Điều này thể hiện mức độ quan tâm cao và sự thấu hiểu sâu sắc về tình hình thực tế, đồng thời đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả trong việc đối phó với những khó khăn bất khả kháng mà đại dịch COVID-19 đã đặt ra
* Liên quan đến việc thực thi Luật, Ủy ban Thường vụ của Quốc hội đã nêu rõ một chiến lược đồng thời bảo đảm mục tiêu ban hành Luật và tạo cơ hội cho các cơ quan chức năng chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc thực thi Luật này. Trước tình hình này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã rất tỉ mỉ khi chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu một cách kỹ lưỡng và thống nhất đề xuất thời điểm áp dụng Luật, với sự tham khảo ý kiến từ một số đại biểu Quốc hội.
Hơn nữa, trong quá trình đưa ra quyết định, Ủy ban Thường vụ đã tập trung vào việc tạo sự cân đối giữa mục tiêu chính của Luật và thực tế hiện tại, nhất là trong việc đảm bảo sự chuẩn bị cần thiết của các cơ quan để thực thi Luật một cách hiệu quả. Điều này đã thể hiện tinh thần thận trọng và quyết đoán của Ủy ban Thường vụ trong việc quản lý quá trình thực thi Luật. Cuối cùng, việc xác định thời điểm có hiệu lực của Luật vào ngày 01/12/2021, như ý kiến của một số đại biểu Quốc hội, đã được Ủy ban Thường vụ lựa chọn. Đây là một quyết định được đánh giá cao về tính hợp lý và cơ hội thích hợp để thực hiện chuyển đổi từ việc ban hành Luật sang việc thực thi Luật, đồng thời đảm bảo rằng các cơ quan liên quan đã có đủ thời gian để chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết để triển khai một cách mạnh mẽ và hiệu quả.
3. Báo cáo của Uỷ ban thường vụ quốc hội
Ngoài những điểm quan trọng đã được đề cập, Ủy ban Thường vụ của Quốc hội trình bày thêm những thông tin quan trọng sau đây: Việc điều chỉnh và bổ sung các điểm chính trong dự án Luật không chỉ xoay quanh việc thỏa mãn yêu cầu của Hiệp định CPTPP, mà còn là phản ánh sự cần thiết và thực tiễn trong việc vượt qua khó khăn do đại dịch COVID-19 đã tạo ra đối với các hoạt động tố tụng hình sự. Do đó, phạm vi của dự án Luật tập trung vào việc điều chỉnh một số điểm luật cụ thể và sẽ thực hiện theo quy trình rút gọn, nhằm đảm bảo sự nhanh chóng và hiệu quả trong việc thực thi.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thu thập và ghi nhận một cách cẩn thận ý kiến của tất cả các đại biểu Quốc hội, và trong tương lai, Ủy ban này sẽ hướng dẫn các cơ quan có liên quan thực hiện việc nghiên cứu cẩn thận trong quá trình tổng kết thực thi, với mục tiêu sửa đổi một cách toàn diện Bộ luật Tố tụng hình sự. Đồng thời, Ủy ban sẽ đẩy mạnh việc chỉ đạo và theo dõi tại các cơ quan như Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, để đảm bảo rằng các quy định được ban hành và triển khai có tính thống nhất, khả thi và hoàn thiện trong thực tế. Qua việc này, Ủy ban Thường vụ cam kết tạo ra môi trường phù hợp để đảm bảo quyền lợi và trật tự xã hội, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống pháp luật tố tụng hình sự
Còn vướng mắc, xin liên hệ 1900.868644 hoặc gửi email tới: luathoanhut.vn@gmail.com để được hỗ trợ. Trân trọng./.