1. Phạm vi giải quyết khiếu nại, tố cáo trong toà án nhân dân
Vào ngày 18/6/2020, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao đã ban hành Thông tư số 01/2020/TT-TANDTC, đề cập đến quy định về việc giải quyết khiếu nại và tố cáo trong hệ thống Tòa án Nhân dân. Thông tư này sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 10/8/2020. Thông tư này đề ra các hướng dẫn về việc giải quyết khiếu nại và tố cáo, với yêu cầu đảm bảo sự khách quan, chính xác, và kịp thời, cũng như tuân thủ đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục và thời hạn theo quy định của pháp luật.
Theo Thông tư, quá trình giải quyết khiếu nại và tố cáo phải bảo đảm an toàn cho người khiếu nại và người tố cáo, đồng thời đặt ra mục tiêu bảo vệ lợi ích của Nhà nước, tập thể, cũng như quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Chi tiết hơn, Thông tư xác định rõ phạm vi giải quyết khiếu nại và tố cáo trong Tòa án Nhân dân theo các quy định cụ thể:
1.1. Phạm vi giải quyết khiếu nại
- Khiếu nại đối với quyết định và hành vi của cơ quan, đơn vị thuộc Tòa án Nhân dân, cũng như của những người có thẩm quyền thuộc Tòa án Nhân dân liên quan đến công tác tổ chức bộ máy và công tác cán bộ trong quản lý hành chính nhà nước;
- Khiếu nại về quyết định và hành vi của cơ quan, đơn vị thuộc Tòa án Nhân dân, cũng như của những người có thẩm quyền thuộc Tòa án Nhân dân liên quan đến quản lý, sử dụng ngân sách, xây dựng cơ bản, mua sắm, và quản lý tài sản công;
- Khiếu nại đối với quyết định và hành vi của cơ quan, đơn vị thuộc Tòa án Nhân dân, cũng như của những người có thẩm quyền thuộc Tòa án Nhân dân liên quan đến quản lý hành chính nhà nước trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ xét xử của Tòa án Nhân dân;
- Khiếu nại về quyết định kỷ luật công chức, viên chức và người lao động trong Tòa án Nhân dân;
- Khiếu nại đối với quyết định xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả thuộc thẩm quyền của Tòa án theo quy định tại Điều 48 của Luật xử lý vi phạm hành chính;
- Khiếu nại liên quan đến quyết định và hành vi của cơ quan, người có thẩm quyền trong Tòa án Nhân dân liên quan đến việc giải quyết yêu cầu bồi thường oan, sai theo quy định của Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước;
- Khiếu nại về quyết định và hành vi của cơ quan, đơn vị trong Tòa án Nhân dân, cũng như của những người có thẩm quyền trong Tòa án Nhân dân liên quan đến quản lý hành chính nhà nước trong các lĩnh vực hoạt động khác của Tòa án theo quy định của pháp luật.
1.2. Phạm vi giải quyết tố cáo
- Tố cáo những hành vi vi phạm pháp luật của các cơ quan và đơn vị thuộc Tòa án Nhân dân ở mọi cấp trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và công vụ;
- Tố cáo những hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong Tòa án Nhân dân khi thực hiện nhiệm vụ và công vụ;
- Tố cáo những hành vi vi phạm chuẩn mực và phẩm chất đạo đức, theo Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức Tòa án Nhân dân, cũng như theo Bộ Quy tắc đạo đức và ứng xử của Thẩm phán trong Tòa án Nhân dân...
2. Quy định về thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo trong Toà án nhân dân
2.1. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại
- Chánh án của Tòa án Nhân dân cấp huyện có trách nhiệm giải quyết lần đầu khiếu nại đối với các quyết định và hành vi của mình, cũng như của công chức và người lao động nằm trong phạm vi quản lý của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp huyện.
- Chánh án của Tòa án Nhân dân cấp tỉnh đảm nhận nhiệm vụ giải quyết các khiếu nại theo các trường hợp sau đây:
+ Giải quyết lần đầu khiếu nại đối với các quyết định và hành vi của mình, cũng như của công chức và người lao động nằm trong phạm vi quản lý của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp tỉnh;
+ Giải quyết lần hai đối với khiếu nại về quyết định và hành vi của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp huyện, công chức và người lao động nằm trong phạm vi quản lý của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp huyện, đã được giải quyết lần đầu nhưng vẫn có khiếu nại hoặc khiếu nại lần đầu đã hết thời hạn nhưng chưa được giải quyết.
- Chánh án của Tòa án Nhân dân cấp cao có trách nhiệm giải quyết lần đầu khiếu nại đối với các quyết định và hành vi của mình, cũng như của công chức và người lao động nằm trong phạm vi quản lý của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp cao.
- Chánh án của Tòa án Nhân dân Tối cao đảm bảo giải quyết các khiếu nại theo các trường hợp sau đây:
+ Giải quyết lần đầu khiếu nại đối với các quyết định và hành vi của mình, cũng như của công chức, viên chức và người lao động nằm trong phạm vi quản lý của Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao;
+ Giải quyết lần hai đối với khiếu nại về quyết định và hành vi của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp tỉnh, Chánh án Tòa án Nhân dân cấp cao, công chức và người lao động nằm trong phạm vi quản lý của Chánh án Tòa án Nhân dân cấp tỉnh, Chánh án Tòa án Nhân dân cấp cao đã được giải quyết lần đầu nhưng vẫn có khiếu nại hoặc khiếu nại lần đầu đã hết thời hạn nhưng chưa được giải quyết.
2.2. Thẩm quyền giải quyết tố cáo
- Chánh án của Tòa án Nhân dân, có thẩm quyền giải quyết tố cáo liên quan đến hành vi vi phạm của các cơ quan và đơn vị thuộc Tòa án Nhân dân, cũng như hành vi vi phạm của công chức hoặc người không phải là công chức mà Chánh án trực tiếp quản lý theo quy định tại Điều 14 và Điều 21 của Luật Tố cáo 2018.
- Trong trường hợp công chức hoặc người lao động được biệt phái, thẩm quyền được xác định như sau:
+ Nếu tố cáo liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật xảy ra trong thời gian công tác trước khi biệt phái, Chánh án Tòa án Nhân dân quản lý trực tiếp tại thời điểm có hành vi vi phạm sẽ giải quyết, Chánh án Tòa án Nhân dân nơi công chức hoặc người lao động được biệt phái đến có trách nhiệm phối hợp giải quyết;
+ Nếu tố cáo liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật xảy ra trong thời gian công tác tại Tòa án Nhân dân nơi công chức hoặc người lao động được biệt phái đến, Chánh án Tòa án Nhân dân nơi đó sẽ giải quyết.
- Đối với công chức hoặc người lao động đã chuyển công tác và sau đó mới xác định có hành vi vi phạm tại cơ quan, đơn vị đã công tác, Chánh án Tòa án Nhân dân quản lý trực tiếp công chức hoặc người lao động tại thời điểm có hành vi vi phạm sẽ giải quyết, Chánh án Tòa án Nhân dân nơi công chức hoặc người lao động đang công tác có trách nhiệm phối hợp giải quyết.
3. Những tồn tại, vướng mắc trong quy định về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong Toà án nhân dân
Trong quá trình giải quyết khiếu nại và tố cáo tại Tòa án Nhân dân, có một số vấn đề tồn tại và vướng mắc cần được lưu ý:
Thứ nhất, Thông tư số 01/2020/TT-TANDTC ngày 18/6/2020 đã rõ ràng quy định rằng khiếu nại và tố cáo trong tố tụng không thuộc phạm vi điều chỉnh tại khoản 2 Điều 1 của Thông tư này. Tuy nhiên, thực tế tại Tòa án, có nhiều trường hợp khi đương sự khiếu nại và tố cáo về hành vi tố tụng của Tòa án, Tòa án vẫn tiếp tục lập hồ sơ thụ lý và ban hành quyết định giải quyết theo Thông tư 01. Nếu áp dụng Thông tư 01 để giải quyết khiếu nại và tố cáo trong tố tụng, đương sự sẽ có quyền khởi kiện vụ án hành chính nếu không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự khác.
Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều cách hiểu khác nhau và việc vận dụng chưa đúng, gây hạn chế trong việc xem xét giải quyết khiếu nại. Do đó, khi nhận được đơn khiếu nại, cần phải phân loại và xác định pháp luật điều chỉnh để áp dụng chính xác.
Thứ hai, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 chỉ quy định quy trình thụ lý và giải quyết khiếu nại đối với một số trường hợp cụ thể. Mặc dù có những trường hợp được quy định rõ như khiếu nại đối với Thông báo trả lại đơn khởi kiện, Quyết chuyển hồ sơ vụ việc dân sự cho Tòa án khác giải quyết, nhưng vẫn tồn tại nhiều trường hợp khác như khiếu nại về chậm đưa vụ án ra xét xử, không có quy trình giải quyết cụ thể.
Đối với những trường hợp khiếu nại khác, BLTTDS năm 2015 không quy định quy trình giải quyết khiếu nại cụ thể. Điều này tạo ra khó khăn cho Tòa án trong việc giải quyết khiếu nại và có thể dẫn đến việc áp dụng không đồng đều các biện pháp giải quyết.
Tính đến thời điểm hiện tại, BLTTDS năm 2015 đã quy định một số biểu mẫu giải quyết khiếu nại, nhưng vẫn còn nhiều biểu mẫu chưa được ban hành đầy đủ. Các Tòa án đang tự tạo ra mẫu dựa trên các biểu mẫu khác đã quy định để đưa ra quyết định giải quyết khiếu nại, tạo ra sự không chính xác và không thống nhất trong quá trình giải quyết.
Luật Hòa Nhựt xin tiếp nhận yêu cầu tư vấn của quý khách hàng thông qua số hotline: 1900.868644 hoặc email: luathoanhut.vn@gmail.com. Xin trân trọng cảm ơn!