1. Trung tâm lưu ký chứng khoán là gì?
Lưu ký chứng khoán được quy định tại khoản 34 Điều 4 Luật chứng khoán 2019 được hiểu với nội dung lưu ký chứng khoán là quá trình tiếp nhận, bảo quản và chuyển giao chứng khoán cho khách hàng. Trong quá trình này, tổ chức lưu ký chứng khoán nhận trách nhiệm về việc an toàn và quản lý chứng khoán theo yêu cầu của khách hàng. Nhiệm vụ chính của tổ chức lưu ký là hỗ trợ khách hàng thực hiện các quyền liên quan đến chứng khoán của họ.
Các quyền liên quan đến sở hữu chứng khoán là những đặc quyền mà nhà đầu tư sở hữu lượng chứng khoán cụ thể trong công ty như quyền bỏ phiếu, người sở hữu cổ phiếu có quyền nhận lãi và vốn gốc từ trái phiếu, đồng thời có thể được hưởng cổ tức (bằng cổ phiếu hoặc bằng tiền). Tất cả những quyền này tạo ra một hệ thống linh hoạt, giúp cho các nhà đầu tư và phát triển thị trường chứng khoán.
Từ việc tạo ra sự thuận tiện trong giao dịch cho khách hàng đến việc giữ cho thị trường chứng khoán hoạt động mạnh mẽ và minh bạch, lưu ký chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tính công bằng và tin cậy của thị trường. Điều này giúp tạo ra một môi trường đầu tư an toàn, đồng thời thúc đẩy sự phát triển ổn định của hệ thống tài chính.
Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý các hoạt động sau giao dịch chứng khoán. Đây là một tổ chức được biết đến như là nơi cung cấp hỗ trợ và thực hiện các nhiệm vụ quan trọng trong lĩnh vực chứng khoán. Trung tâm này được hình thành dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần, tuân theo các quy định cụ thể của pháp luật chứng khoán. Trung tâm thực hiện các công việc liên quan đến thành lập, giải thể, chuyển đổi tổ chức và hình thức sở hữu được quyết định bởi Bộ trưởng Bộ Tài chính, thông qua quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Không chỉ đóng vai trò là cầu nối giữa các đối tác trong thị trường chứng khoán mà còn đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quản lý và giao dịch chứng khoán, tạo điều kiện thuận lợi cho sự đầu tư và giao dịch chứng khoán.
2. Các chức năng của Trung tâm lưu ký chứng khoán theo quy định pháp luật
Quy định tại khoản 2 Điều 2 của Điều lệ tổ chức và hoạt động của trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam, được Bộ trưởng Bộ tài chính ban hành theo Quyết định 2396/QĐ-BTC năm 2017 cung cấp nội dung quy định chi tiết về hoạt động của Trung tâm này. Thông qua quy định này, xác định rõ các nguyên tắc, quy trình và trách nhiệm của Trung tâm lưu ký chứng khoán trong việc xử lý các giao dịch và thông tin liên quan đến chứng khoán.
- Trung tâm lưu ký chứng khoán cung cấp nhiều dịch vụ như đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán cho các chứng khoán niêm yết, cũng như chứng khoán phái sinh trên Sở giao dịch chứng và của các công ty đại chúng khác. Ngoài ra, Trung tâm còn chịu trách nhiệm đăng ký giao dịch và thực hiện các dịch vụ hỗ trợ phù hợp với quy định pháp luật hiện hành. Các hoạt động này tạo ra môi trường thuận lợi cho giao dịch chứng khoán, tạo sự an toàn cho các nhà đầu tư và đối tác liên quan.
- Trung tâm lưu ký chứng khoán thực hiện quá trình cấp mã chứng khoán, bao gồm việc cấp mã chứng khoán đăng ký tại Trung tâm lưu ký chứng khoán và cung cấp mã định danh cho các loại chứng khoán được phát hành tại Việt Nam. Quá trình này đặt ra mã định danh và mã chứng khoán để tăng cách thức nhận biết mỗi loại chứng khoán khác nhau. Mã định danh chứng khoán được sử dụng trong các giao dịch, đăng ký và theo dõi sở hữu.
- Tổ chức thực hiện quyền của người sở hữu chứng khoán cho các tổ chức phát hành là các công ty đại chúng và các tổ chức có chứng khoán niêm yết hoặc đăng ký giao dịch trên Sở Giao dịch chứng khoán. Có trách nhiệm chính là đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích của nhà đầu tư. Các hoạt động cụ thể bao gồm việc tham gia các cuộc họp cổ đông, bỏ phiếu, nhận cổ tức và thực hiện các quyền khác mà nhà đầu tư có theo quy định.
- Tổ chức cung cấp dịch vụ đại lý thanh toán cổ tức và lãi trái phiếu đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân phối thu nhập từ đầu tư cho các tổ chức phát hành cổ tức và trái phiếu. Nhiệm vụ chính là thu thập, phân phối cổ tức, lãi trái phiếu theo tỷ lệ và điều kiện đã được thống nhất từ các nhà đầu tư.
- Tổ chức cung cấp dịch vụ đại lý chuyển nhượng với vai trò làm trung gian giữa bên mua và bên bán trong quá trình chuyển giao sở hữu chứng khoán. Dịch vụ này bao gồm việc thực hiện chuyển quyền sở hữu đối với chứng khoán đăng ký tạo Trung tâm Lưu ký chứng khoán theo quy định pháp luật.
- Tổ chức cung cấp dịch vụ đăng ký, lưu ký và đại lý chuyển nhượng cho các loại chứng khoán khác theo thỏa thuận với các tổ chức phát hành. Dịch vụ này không chỉ giới hạn cho chứng khoán niêm yết mà còn mở rộng đến các loại chứng khoán khác theo thỏa thuận với các tổ chức phát hành.
- Xây dựng và thực hiện cơ chế quản trị rủi ro trong lĩnh vực chứng khoán bao gồm việc triển khai các chức năng như đối tác bù trừ (CCP), quản lý Quỹ hỗ trợ thanh toán, Quỹ bù trừ cùng hệ thống vay và cho vay chứng khoán theo quy định của pháp luật chứng khoán.
- Cung cấp các dịch vụ quản lý tài sản, quản lý quỹ đầu tư và các dịch vụ linh hoạt khác theo yêu cầu khách hàng là trọng tâm chức năng của trung tâm lưu ký chứng khoán. Cung cấp theo quy định pháp luật hiện hành, giữ vững tiêu chuẩn chất lượng, nhằm đáp ứng các nhu cầu của khách hàng trong lĩnh vực quản lý tài sản và quỹ đầu tư.
- Quản lý và giám sát công tác hoạt động của các thành viên trong trung tâm lưu ký chứng khoán với mục tiêu đảm bảo mọi hoạt động đều tuân thủ với quy chế nghiệp vụ tổ chức, mục tiêu chính là bảo vệ tài sản của những người sở hữu chứng khoán.
- Điều chỉnh tỷ lệ sở hữu của người đầu tư nước ngoài theo quy định pháp luật chứng khoán, quản lý đặt ra các giới hạn và điều kiện về tỷ lệ sở hữu của họ nhằm đảm bảo sự ổn định cho hệ thống tài chính.
- Đóng góp vào sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán thông qua việc cung cấp các dịch vụ cơ sở hạ tầng, kỹ thuật, thông tin, đào tạo, tuyên truyền và phổ cập kiến thức. Điều này đã tập trung vào việc xây dựng nền tảng hỗ trợ mạnh mẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tham gia, tích lũy vốn cho sự phát triển của thị trường chứng khoán.
Trung tâm lưu ký chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính chứng khoán, mang lại nhiều đóng góp quan trọng. Chức năng chính của trung tâm là quản lý và lưu giữ các thông tin liên quan đến chứng khoán, giúp đảm bảo sự minh bạch và tính chính xác của dữ liệu, giám sát hoạt động của các thành viên, đảm bảo tuân thủ quy chế quy định, từ đó giúp bảo vệ tài sản và quyền lợi của những người sở hữu chứng khoán.
Ngoài ra, trung tâm lưu ký chứng khoán còn cung cấp các dịch vụ hỗ trợ quan trọng như quản lý tài sản, quản lý quỹ đầu tư và đào tạo. Qua việc cung cấp các dịch vụ này, trung tâm lưu ký chứng khoán đã hỗ trợ sự phát triển và ổn định của thị trường, không chỉ là trung tâm quản lý thông tin và giao dịch chứng khoán mà còn giữ vai trò nhất định trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng, tính ổn định của hệ thống tài chính. Những chức năng này đồng bộ hóa để tạo một môi trường chứng khoán vững mạnh và thu hút các nhà đầu tư.
3. Hoạt động của Trung tâm lưu ký chứng khoán
Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) đảm nhận vai trò quan trọng trong việc thực hiện thanh toán cho các giao dịch chứng khoán, nhằm đảm bảo hoàn tất quy trình giao dịch. Khi các giao dịch chứng khoán diễn ra, quá trình thanh toán chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán và thanh toán tiền giữa các bên tham gia rất quan trọng. Trung tâm đảm bảo khả năng xác định rõ ràng chủ thể giao chứng khoán và chủ thể nhận chứng khoán.
Nhiệm vụ quan trọng của VSD không chỉ giới hạn ở việc xác định các bên liên quan, mà còn đảm bảo khả năng xác định khối lượng chứng khoán giao dịch cùng tổng số tiền thanh toán. Điều này giúp tạo ra sự minh bạch và độ chính xác trong các giao dịch chứng khoán, góp phần vào sự ổn định và tin cậy của hệ thống tài chính chứng khoán. Bên cạnh đó, VSD cũng đóng vai trò trong việc giảm rủi ro cho hoạt động của thị trường chứng khoán bằng cách rút ngắn thời gian thanh toán, giảm thiểu nguy cơ phát sinh sự cố, rủi ro trong giao dịch chứng khoán có thể phát sinh từ nhiều nguồn và hướng khác nhau. Ngoài ra, VSD còn tạo điều kiện cho các chủ thể thực hiện thanh toán bù trừ một cách hiệu quả. Điều này rút ngắn thời gian thanh toán, tăng cường tính an toàn và giảm chi phí so với hình thức thanh toán truyền thống.
Dịch vụ lưu ký chứng khoán không chỉ đảm bảo sự thanh toán nhanh mà còn tăng cường vòng quay vốn trên thị trường nói chung và đặc biệt là đối với các nhà đầu tư. Bằng cách này, quá trình giao dịch trở nên linh hoạt hơn, giúp thúc đẩy hoạt động kinh doanh và đầu tư. Hơn nữa, VSD có vai trò trong việc giảm rủi ro cho hoạt động trên thị trường chứng khoán. Điều này không chỉ mang lại sự an toàn cho các bên tham gia mà còn nâng cao uy tín của thị trường, đảm bảo độ chính xác trong quản lý và ghi chú chứng khoán giúp xây dựng một môi trường đầu tư đáng tin cậy và ổn định.
Nếu bạn đọc còn bất cứ thắc mắc nào về pháp luật cần được giải đáp, xin liên hệ tổng đài: 1900.868644 hoặc gửi yêu cầu trực tiếp đến email: [email protected] để được đội ngũ luật sư giải đáp một cách nhanh chóng nhất. Xin chân thành cảm ơn Quý bạn đọc.
