1. Người có nghĩa vụ kê khai tài sản và thu nhập trong phòng chống tham nhũng
Các quốc gia trên thế giới có các quy định khác nhau về việc kê khai tài sản và thu nhập theo hệ thống pháp luật của mỗi quốc gia. Một số quốc gia chỉ yêu cầu những người ở vị trí quan trọng kê khai tài sản một cách đơn giản và ngắn gọn, trong khi một số khác có yêu cầu kê khai chi tiết và rộng lớn hơn. Trong quá trình thảo luận về dự thảo Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, nhiều ý kiến đề xuất về việc thay đổi đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản và thu nhập đã được đưa ra. Có đề xuất giới hạn phạm vi đối tượng kê khai cho những người ở các vị trí quan trọng, những người có nguy cơ cao về tham nhũng để tập trung kiểm soát. Có cũng đề xuất duy trì phạm vi kê khai tương tự như Luật Phòng chống tham nhũng năm 2005 hoặc thu hẹp lại chỉ đối với các đại biểu Hội đồng nhân dân từ cấp tỉnh trở lên mới phải kê khai. Ngoài ra, cũng có đề xuất mở rộng phạm vi kê khai để bao gồm tài sản và thu nhập của những người thừa kế trực tiếp của các đối tượng kê khai. Cuối cùng, một số ý kiến đề nghị rằng cán bộ lãnh đạo và quản lý sau khi nghỉ hưu cũng phải thực hiện việc kê khai tài sản và thu nhập khi có bất kỳ tài sản mới nào được phát sinh.
Hiện nay, theo Điều 34 của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, đối tượng phải kê khai tài sản và thu nhập đã được mở rộng so với Luật Phòng chống tham nhũng năm 2005. Cụ thể, có các điều sau đây:
- Bổ sung vào danh sách đối tượng phải kê khai tài sản và thu nhập là sĩ quan công an nhân dân, sĩ quan quân đội nhân dân, và quân nhân chuyên nghiệp.
- Quy định rằng mọi cán bộ và công chức đều nằm trong diện phải kê khai tài sản và thu nhập.
Theo quy định của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, việc xác định đối tượng phải kê khai tài sản và thu nhập phải tuân theo hai tiêu chí quan trọng sau đây: (1) Phải xác định rõ các nhóm đối tượng có nguy cơ cao về tham nhũng, dựa trên các tiêu chí như chức vụ, quyền hạn, và lĩnh vực làm việc. Sự mở rộng quá mức đối với yêu cầu kê khai có thể không cần thiết, vì nó có thể ảnh hưởng đến hiệu quả và chất lượng của quá trình kê khai, đồng thời tăng chi phí và sử dụng nhân lực. (2) Phạm vi của các đối tượng phải kê khai và khả năng quản lý, giám sát tài sản và thu nhập phải được cân nhắc một cách cẩn thận và tương xứng với khả năng của cơ quan kiểm soát tài sản và thu nhập.
So sánh với hai yêu cầu trên, quy định của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018 cho thấy rằng: (1) Việc bổ sung các đối tượng như "cán bộ" và "công chức", cũng như "sĩ quan công an nhân dân", "sĩ quan quân đội nhân dân", và "quân nhân chuyên nghiệp" vào danh sách đối tượng phải kê khai có thể dẫn đến sự gia tăng về số lượng người phải kê khai hàng năm và tăng lượng thông tin cần được thu thập và xử lý, có thể tạo ra áp lực cho cơ quan kiểm soát tài sản và thu nhập. (2) Mặc dù việc mở rộng có thể dẫn đến sự gia tăng về số lượng người phải kê khai, nhưng điều này lại là cần thiết. Bởi vì Việt Nam là một quốc gia mà hệ thống công vụ quản lý rất lớn, mức lương và chế độ đãi ngộ đối với cán bộ và công chức thường thấp so với chi phí sinh hoạt, điều này đã tạo ra môi trường dễ xảy ra tham nhũng, đặc biệt là ở các cơ quan có vị trí thấp hoặc không có vị trí quản lý. Vì vậy, việc bổ sung các đối tượng như sĩ quan công an nhân dân, sĩ quan quân đội nhân dân, quân nhân chuyên nghiệp và mọi cán bộ, công chức vào danh sách đối tượng phải kê khai được coi là hợp lý với bối cảnh hành chính của Việt Nam. (3) Để đảm bảo rằng việc mở rộng danh sách đối tượng phải kê khai không gây ra áp lực không cần thiết cho cơ quan kiểm soát tài sản và thu nhập, cần điều chỉnh phương thức kê khai và mức độ kiểm soát tài sản và thu nhập cho từng nhóm đối tượng, vì trong danh sách các đối tượng phải kê khai có những nhóm đối tượng có nguy cơ tham nhũng cao và nhóm đối tượng ít có nguy cơ tham nhũng.
2. Quy định về nghĩa vụ kê khai tài sản và thu nhập trong phòng chống tham nhũng
Theo Điều 33 của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, nghĩa vụ kê khai tài sản và thu nhập được quy định như sau:
- Các công chức phải thực hiện nghĩa vụ kê khai bằng cách cung cấp thông tin về tài sản, thu nhập và bất kỳ biến động nào liên quan đến tài sản, thu nhập của họ, cũng như của vợ hoặc chồng và con chưa thành niên, theo những quy định được quy định tại Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018.
- Các công chức phải kê khai một cách trung thực về tài sản và thu nhập của mình, cung cấp giải trình trung thực về nguồn gốc của tài sản và thu nhập tăng thêm theo trình tự và thủ tục được quy định tại Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, và họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thực hiện nghĩa vụ này.
Do đó, theo quy định trên, không chỉ các cán bộ, công chức, viên chức mà cả người thân như vợ, chồng và con chưa thành niên cũng có nghĩa vụ kê khai tài sản và thu nhập theo quy định của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018.
3. Tài sản và thu nhập phải kê khai trong phòng chống tham nhũng
Tài sản và thu nhập cần phải được kê khai theo quy định của Điều 35 của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018 bao gồm các điều sau:
- Quyền sử dụng đất, nhà ở, công trình xây dựng và bất kỳ tài sản nào khác liên quan đến đất đai, nhà ở, công trình xây dựng.
- Kim loại quý, đá quý, tiền mặt, giấy tờ có giá trị và bất kỳ tài sản nào khác mà giá trị của mỗi khoản tài sản đều từ 50.000.000 đồng trở lên.
- Bất kỳ tài sản hoặc tài khoản nào ở nước ngoài.
- Tổng thu nhập giữa hai lần kê khai.
4. Phương thức và thời điểm kê khai tài sản và thu nhập trong phòng chống tham nhũng
- Việc kê khai lần đầu sẽ được thực hiện trong các trường hợp sau đây:
+ Đối với những người lần đầu tiên giữ vị trí công tác theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 của Điều 34 trong Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018. Việc này phải được hoàn thành không muộn hơn 10 ngày kể từ ngày họ nhận được tiếp nhận, tuyển dụng, hoặc được bổ nhiệm vào vị trí công tác đó.
- Việc kê khai bổ sung sẽ được thực hiện khi người có nghĩa vụ kê khai có sự biến động về tài sản, thu nhập trong năm với giá trị từ 300.000.000 đồng trở lên. Việc này phải được hoàn thành trước ngày 31/12 của năm có biến động về tài sản, thu nhập, trừ trường hợp họ đã kê khai theo quy định tại khoản 3 của Điều 36 trong Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018.
- Việc kê khai hằng năm sẽ được thực hiện trong các trường hợp sau đây:
+ Đối với những người giữ chức vụ từ Giám đốc sở và tương đương trở lên. Việc này phải được hoàn thành trước ngày 31/12;
+ Đối với những người không thuộc quy định tại điểm a của khoản 2 trong Điều 36 của Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, nhưng lại đảm nhận công việc tổ chức cán bộ, quản lý tài chính công, tài sản công, đầu tư công hoặc trực tiếp tiếp xúc và giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân khác theo quy định của Chính phủ. Việc này phải được hoàn thành trước ngày 31/12.
- Việc kê khai phục vụ cho công tác cán bộ sẽ được thực hiện trong các trường hợp sau đây:
+ Đối với những người có nghĩa vụ kê khai theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 của Điều 34 trong Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018 khi họ được dự kiến bầu, phê chuẩn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, hoặc cử giữ chức vụ khác. Việc này phải được hoàn thành không muộn hơn 10 ngày trước ngày dự kiến bầu, phê chuẩn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, hoặc cử giữ chức vụ khác;
+ Đối với những người có nghĩa vụ kê khai theo quy định tại khoản 4 của Điều 34 trong Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018. Thời điểm kê khai sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật về bầu cử.
Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết của Luật Minh Khuê liên quan đến vấn đề: Tài sản, thu nhập nào phải kê khai trong phòng chống tham nhũng? Luật Hòa Nhựt xin tiếp nhận yêu cầu tư vấn của quý khách hàng qua số hotline: 1900.868644 hoặc email: [email protected]. Xin trân trọng cảm ơn!
