1. Thực trạng đóng bảo hiểm xã hội đối với Phó Trưởng Công an xã
- Quy định của pháp luật: Trước tháng 11/2003: Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã và Phó Công an xã thuộc đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Chính phủ. Nghị định số 09/1998/NĐ-CP (hiệu lực thi hành từ 01/01/1998 đến 10/11/2003) của Chính phủ quy định chi tiết việc thực hiện Bảo hiểm Xã hội (BHXH) bắt buộc cho Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã và 01 Phó Công an xã thuộc UBND xã. Từ tháng 11/2003 đến tháng 01/2010: Thực hiện theo Nghị định số 121/2003/NĐ-CP (hiệu lực thi hành từ 10/11/2003 đến 01/01/2010) và từ tháng 01/2010, áp dụng theo Nghị định số 92/2009/NĐ-CP (hiệu lực thi hành từ 01/01/2010 đến 01/08/2023) của Chính phủ, Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã và Phó Trưởng Công an xã không còn thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
- Nguyên nhân đóng BHXH bắt buộc chưa đúng quy định:
+ Trước tháng 11/2003 và từ tháng 01/2016: Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã và Phó Trưởng Công an xã thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Từ tháng 11/2003 đến tháng 12/2015, xuất phát từ việc không thuộc đối tượng tham gia, một số địa phương vẫn tiếp tục áp dụng chính sách đối với Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã và Phó Trưởng Công an xã, coi họ như công chức hoặc người hoạt động chuyên trách cấp xã, bắt họ hưởng lương, sinh hoạt phí và đóng BHXH bắt buộc như cán bộ, công chức cấp xã.
+ Thời điểm tháng 11/2003: Việc thu BHXH bắt buộc không đúng quy định do Thông tư liên tịch số 34/2004/TTLT-BNV-BTC-BLĐTBXH (hiệu lực thi hành từ 12/06/2004 đến 11/07/2010) của Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn Nghị định số 121/2003/NĐ-CP ngày 21/10/2003 chậm ban hành (thông tư ban hành sau 07 tháng). Điều này dẫn đến việc các địa phương phê duyệt các chức danh cán bộ xã theo Nghị định số 121/2003/NĐ-CP chậm, khiến chính quyền các tỉnh, thành phố tiếp tục đóng BHXH đối với Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã, Phó Trưởng Công an xã để họ yên tâm công tác cho đến khi thực hiện Thông tư liên tịch số 34/2004/TTLT-BNV-BTC-BLĐTBXH (hầu hết đến tháng 6/2004). Sau đó, Chính phủ quy định chi tiết việc thi hành Pháp lệnh Dân quân tự vệ, quy định Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã phải đóng BHXH bắt buộc. Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã tiếp tục làm việc tại xã và UBND cấp xã tiếp tục đóng BHXH để đảm bảo họ yên tâm công tác. Tuy nhiên, ngày 17/6/2005, Bộ Nội vụ thông báo đề xuất các Sở Nội vụ thực hiện chế độ đối với Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX, Pháp lệnh Cán bộ, công chức sửa đổi năm 2003 và Nghị định số 121/2003/NĐ-CP của Chính phủ. Do đó, chức danh Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
+ Hành động của BHXH Việt Nam: Khi phát hiện việc thu BHXH không đúng quy định, BHXH Việt Nam đã yêu cầu các địa phương báo cáo số liệu để tổng hợp và đề xuất giải quyết chế độ BHXH đối với Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã, Phó Trưởng Công an xã đã đóng BHXH từ ngày 01/11/2003. Thông báo này được gửi đến Bộ Nội vụ và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.
2. Kiến nghị giải quyết cho Phó Trưởng Công an xã về chế độ bảo hiểm xã hội
Ngày 07/4/2021, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đã phát đi Công văn số 881/BHXH-CSXH với nội dung liên quan đến việc giải quyết những vấn đề phức tạp liên quan đến việc thực hiện Bảo hiểm Xã hội (BHXH) bắt buộc đối với các chức vụ như Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã, Phó Trưởng Công an xã và những người làm việc theo hợp đồng lao động tại Ủy ban Nhân dân cấp xã. Trong Công văn, BHXH Việt Nam đã đề xuất các phương án giải quyết chế độ BHXH cho nhóm đối tượng này như sau:
- Đối với Phó Chỉ huy trưởng Quân sự xã, Phó Trưởng Công an xã có thời gian làm việc từ tháng 11/2003 đến nay, nếu họ đã đóng BHXH bắt buộc và đủ điều kiện theo quy định của Luật BHXH, họ sẽ được giải quyết hưởng các chế độ BHXH như lương hưu, bảo hiểm tai nạn lao động, bảo hiểm mất khả năng toàn bộ lao động và các quyền lợi khác; nếu họ không đủ điều kiện hưởng các chế độ BHXH ngay lúc này hoặc chưa đến thời điểm nghỉ hưu, họ có thể được bảo lưu thời gian đã đóng BHXH. Điều này có thể đồng nghĩa với việc thời gian đóng BHXH sẽ được tính vào quá trình tích lũy thời gian đóng BHXH để đảm bảo rằng họ có đủ điều kiện hưởng chế độ khi nghỉ hưu trong tương lai.
- Đối với những người lao động do Uỷ ban nhân dân cấp xã ký Hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên, đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và mức tiền lương căn cứ đóng theo quy định trong hợp đồng lao động: Cho phép giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội nếu đủ điều kiện, hoặc Bảo lưu thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định.
BHXH Việt Nam đề nghị Bộ Nội vụ đưa nội dung trên vào Nghị quyết của Chính phủ để đưa ra chỉ đạo và thực hiện.
3. Đánh giá phương án giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội của Phó Trưởng Công an xã
- Ưu điểm của phương án:
+ Hưởng lương hưu và ổn định cuộc sống khi về già: Người lao động được ghi nhận thời gian đã đóng BHXH, tạo điều kiện cho họ hưởng lương hưu khi về già và ổn định cuộc sống khi qua tuổi lao động. Điều này đồng thời góp phần đảm bảo mục tiêu an sinh xã hội bền vững theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII. Chính sách này không chỉ tạo điều kiện cho người lao động hưởng lương hưu mà còn góp phần vào ổn định cuộc sống khi qua tuổi lao động. Nó giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho người già, tạo điều kiện để họ tiếp tục cuộc sống một cách thoải mái và an nhàn. Đồng thời, nó cũng đảm bảo rằng người lao động có sự chăm sóc và hỗ trợ xã hội khi họ không còn lao động nhiều như trước.
+ Củng cố niềm tin và thuận lợi cho công tác tuyên truyền: Phương án này củng cố niềm tin của người dân vào chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước. Đồng thời, tạo thuận lợi cho công tác vận động, tuyên truyền và thuyết phục người dân tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Công bằng và không phát sinh đơn thư: Đảm bảo công bằng giữa người đã được giải quyết và người chưa được giải quyết. Phương án giải quyết triệt để nguyện vọng của người lao động và hạn chế phát sinh đơn thư.
- Hạn chế của phương án: Việc vận dụng phương án có thể gây ra kiến nghị từ một số ít các đối tượng không được áp dụng về sự không công bằng, đặt ra câu hỏi về quyền lợi của họ so với những người đã tham gia bảo hiểm xã hội từ trước.
- Tác động của phương án: Thực tế chỉ có một số ít địa phương không đóng bảo hiểm xã hội cho nhóm đối tượng này. Mặt khác, theo quy định tại Nghị định số 121/2003/NĐ-CP, mỗi xã chỉ có số lượng nhất định cán bộ, công chức cấp xã được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Do đó, ở các địa phương không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho số đối tượng trên, đã đóng đủ số lượng cán bộ ở các chức danh khác. Triển khai phương án này đảm bảo khả thi trong tổ chức thực hiện, căn cứ pháp lý theo nguyên tắc đóng - hưởng được quy định tại Luật BHXH và sát với nhu cầu thực tiễn. Phương án giải quyết triệt để những tồn tại, vướng mắc trong việc thực hiện BHXH bắt buộc đối với Phó Chỉ huy trưởng Quân sự cấp xã, Phó Trưởng Công an cấp xã và người làm việc theo hợp đồng lao động tại Uỷ ban nhân dân cấp xã. Đồng thời, đã nhận được sự đồng thuận của các Bộ, ngành có liên quan (Lao động - Thương binh và Xã hội, Nội vụ, Tài chính, Công an, Quốc phòng).
Nếu có bất cứ vấn đề pháp lý nào cần hỗ trợ, vui lòng liên hệ tới bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua số điện thoại: 1900.868644 hoặc gửi yêu cầu qua địa chỉ email: [email protected] Trân trọng!
