1. Tìm hiểu về thư viện số là gì?
Thư viện số là khái niệm được quy định trong Luật Thư viện 2019, theo đó, nó được xác định là một thư viện hoặc một bộ phận của thư viện, có tài nguyên thông tin được xử lý và lưu trữ dưới dạng số. Người sử dụng thư viện có thể truy cập và khai thác các tài liệu này thông qua các thiết bị điện tử và không gian mạng. Trên thực tế, thư viện số đã phát triển và hoạt động rộng rãi. Một thư viện số có thể hoạt động như một thư viện truyền thống hoặc là một phần của một thư viện truyền thống, nhưng tất cả các tài liệu được lưu trữ và cung cấp dưới dạng số thông qua không gian mạng. Luật Thư viện 2019 cũng quy định về việc phát triển thư viện số. Điều 31 của Luật này đưa ra các quy định chi tiết về việc xây dựng và quản lý tài nguyên thông tin số. Theo đó:
- Xây dựng tài nguyên thông tin số dựa trên việc thu thập và số hóa tài liệu của thư viện.
- Xử lý, lưu giữ và bảo quản tài nguyên thông tin số phải tuân thủ các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật về công nghệ thông tin, chuyên môn và nghiệp vụ thư viện.
- Sử dụng phần mềm tiên tiến để quản lý thư viện số và thiết kế giao diện thông minh. Điều này đảm bảo tính mở và khả năng liên kết trong tra cứu, khai thác và chuyển đổi dữ liệu giữa các hệ thống lưu trữ dữ liệu. Ngoài ra, nó cũng hỗ trợ việc cấp quyền truy cập và khai thác tài nguyên thông tin số cho người sử dụng thư viện.
- Cung cấp quyền truy cập vào tài nguyên thông tin số và các dạng khác.
Hiện nay, Việt Nam đang thúc đẩy mạnh mẽ việc phát triển thư viện số nhằm hiện đại hóa hệ thống thư viện, đáp ứng nhu cầu của người sử dụng và xây dựng cơ sở dữ liệu số. Việc này nhằm mục đích tăng cường sự tiện ích và sự phổ biến của thư viện, đồng thời tạo ra một nguồn tài nguyên thông tin phong phú và dễ dàng truy cập cho cộng đồng. Bằng việc phát triển thư viện số, người dùng có thể truy cập và tìm kiếm thông tin một cách thuận tiện, nhanh chóng từ bất kỳ đâu và bất kỳ thiết bị nào có kết nối internet. Điều này góp phần quan trọng vào việc nâng cao trình độ học vấn, nghiên cứu và truyền thông trong xã hội
2. Theo quy định thì số hóa tài liệu khi chưa xin phép có phải là xâm phạm quyền tác giả?
Việc số hóa tài liệu của thư viện số có thể xâm phạm quyền tác giả theo Luật Sở hữu trí tuệ không? Đó là câu hỏi mà nhiều người quan tâm trong bối cảnh thư viện số đang phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, Luật Sở hữu trí tuệ chưa có quy định cụ thể về hoạt động của thư viện số, dẫn đến một số khoảng trống liên quan đến việc tài liệu số hóa nào được phép đưa lên thư viện số. Vì vậy, việc kiểm soát phạm vi hoạt động của thư viện số gặp nhiều khó khăn.
- Hoạt động của thư viện số có thể xâm phạm quyền tác giả thông qua việc số hóa tài liệu và cho phép người dùng tải về hoặc đăng tải tài liệu số hóa mà không có sự cho phép của tác giả. Ngoài ra, việc lưu trữ tài liệu số hóa trên các đám mây dữ liệu thông qua đơn vị trung gian cũng tạo ra những vấn đề liên quan đến quyền tác giả. Công tác giám sát người dùng để ngăn chặn các hành vi vi phạm quyền tác giả cũng gặp khó khăn do sự phổ biến của phần mềm và trang web hỗ trợ tải tài liệu lậu về máy. Thậm chí, một số thư viện còn cho phép người dùng tải miễn phí dữ liệu không hợp pháp.
- Tuy nhiên, sự bổ sung quan trọng đã được thực hiện thông qua việc sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022. Điều 25 của Luật đã được bổ sung khoản 7, đưa ra một số trường hợp ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả. Cụ thể, các trường hợp sau đây không yêu cầu xin phép hoặc trả tiền bản quyền, nhưng vẫn phải cung cấp thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm:
Sử dụng tác phẩm đã công bố trong hoạt động thư viện không nhằm mục đích thương mại, bao gồm sao chép tác phẩm để lưu trữ, nhưng bản sao này phải được đánh dấu là bản sao lưu trữ và giới hạn đối tượng tiếp cận theo quy định của pháp luật về thư viện và lưu trữ. Ngoài ra, có thể sao chép một phần tác phẩm hợp lý bằng thiết bị sao chép để phục vụ nghiên cứu, học tập. Hoặc sao chép và truyền tác phẩm được lưu giữ để sử dụng liên thông thư viện thông qua mạng máy tính, với điều kiện số lượng người đọc cùng một thời điểm không vượt quá số lượng bản sao của tác phẩm do các thư viện nói trên nắm giữ. Tuy nhiên, quy định này không áp dụng trong trường hợp tác phẩm đã được cung cấp trên thị trường dưới dạng kỹ thuật số.
- Như vậy, việc bổ sung này đã đưa ra một số quy định mới liên quan đến hoạt động của thư viện số và quyền sở hữu trí tuệ. Theo quy định trên, các thư viện hiện nay có thể sử dụng tác phẩm đã công bố mà không cần xin phép hoặc trả tiền bản quyền, nhưng vẫn phải cung cấp thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm trong các trường hợp sau đây:
+ Sao chép tác phẩm để lưu trữ trong hoạt động thư viện mà không nhằm mục đích thương mại. Tuy nhiên, bản sao này phải được đánh dấu là bản sao lưu trữ và giới hạn đối tượng tiếp cận theo quy định của pháp luật về thư viện và lưu trữ.
+ Sao chép một phần tác phẩm bằng thiết bị sao chép để phục vụ nghiên cứu, học tập.
+ Sao chép và truyền tác phẩm được lưu giữ để sử dụng liên thông thư viện thông qua mạng máy tính. Tuy nhiên, số lượng người đọc cùng một thời điểm không được vượt quá số lượng bản sao của tác phẩm do các thư viện nêu trên nắm giữ. Quy định này không áp dụng trong trường hợp tác phẩm đã được cung cấp trên thị trường dưới dạng kỹ thuật số.
Tuy nhiên, quy định mới này chỉ có hiệu lực từ ngày 01/01/2023, do đó, các thư viện mới có thể thực hiện các hoạt động liên quan đến tài liệu số hóa theo những quy định được bổ sung trên đây. Tuy vậy, để đảm bảo tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ và tránh vi phạm quyền tác giả, các thư viện cần thực hiện việc kiểm soát và giám sát hoạt động của người dùng trong thư viện số một cách nghiêm ngặt. Đồng thời, cần có sự hợp tác và tinh thần trách nhiệm của cả tác giả và người dùng để duy trì cân bằng giữa quyền lợi của các bên liên quan.
3. Quy định về xử phạt hành vi sao chép lậu?
Hành vi sao chép lậu, tức là sao chép tác phẩm mà không có sự cho phép của tác giả hoặc người sở hữu quyền tác giả, hoặc không thuộc trường hợp được phép sao chép mà không cần xin phép hoặc trả tiền bản quyền, đã được quy định về xử phạt theo quy định hiện nay. Theo quy định tại Điều 18 của Nghị định 131/2013/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung tại khoản 2 Điều 3 của Nghị định 28/2017/NĐ-CP), việc xử phạt hành vi sao chép không đúng theo quy định về sở hữu trí tuệ đối với cá nhân được thực hiện như sau:
- Hành vi xâm phạm quyền sao chép tác phẩm sẽ bị phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng, đối với những trường hợp sao chép tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.
- Biện pháp khắc phục hậu quả cũng được áp dụng trong trường hợp này. Theo đó, người vi phạm sẽ bị buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới hình thức điện tử, trên môi trường mạng và kỹ thuật số hoặc buộc tiêu hủy tang vật vi phạm, theo quy định tại Khoản 1 Điều trên.
Đối với tổ chức, quy định tại khoản 2 Điều 2 của Nghị định 131/2013/NĐ-CP áp dụng như sau:
+ Quy định về khung phạt tiền và thẩm quyền phạt tiền đối với cá nhân và tổ chức.
+ Khung phạt tiền quy định tại Chương II của Nghị định này áp dụng cho cá nhân, trừ trường hợp quy định tại các khoản 1, 2, 3 và 4 của Điều 5; Khoản 1 và Điểm b của Khoản 2 Điều 7 của Nghị định này.
+ Đối với cùng một hành vi vi phạm, tổ chức sẽ bị phạt tiền gấp đôi so với cá nhân.
Như vậy, việc xử phạt tiền khi thực hiện hành vi sao chép không đúng theo quy định về sở hữu trí tuệ đối với cá nhân là từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng. Đối với tổ chức, mức phạt sẽ là gấp đôi so với cá nhân.
Nếu quý khách có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến nội dung bài viết hoặc vấn đề pháp lý, chúng tôi luôn sẵn lòng hỗ trợ và giải đáp một cách chi tiết và đầy đủ. Để nhận được sự hỗ trợ nhanh chóng và kịp thời, quý khách vui lòng liên hệ trực tiếp đến hotline của chúng tôi qua số điện thoại 1900.868644 hoặc gửi email đến địa chỉ [email protected].
