1. Bản quyền tác giả là gì?
Bản quyền chính được hiểu là quyền tác giả, việc bảo hộ quyền tác giả là cách để pháp luật bảo vệ quyền lợi của những người tạo ra tác phẩm và giá trị của tác phẩm đó từ việc lao động trí tuệ. Căn cứ theo Luật Sở hữu trí tuệ thì quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Quyền tác giả phát sinh kể từ thời điểm tác phẩm đó được sáng tạo bằng việc lao động trí tuệ và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ mà không phụ thuộc vào việc tác phẩm đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.
Quyền tác giả bao gồm các quyền sau:
- Quyền nhân thân bao gồm các quyền sau đây: Đặt tên cho tác phẩm; Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng; Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm; Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
- Quyền tài sản bao gồm: Làm tác phẩm của mình phái sinh; Biểu diễn trước công chúng; Sao chép tác phẩm; phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao của tác phẩm;...
Tác phẩm dịch được hiểu như thế nào?
Tác phẩm dịch được coi là tác phẩm phái sinh từ tác phẩm gốc. Theo đó, tác phẩm dịch là tác phẩm phái sinh được thể hiện bởi ngôn ngữ khác biệt với ngôn ngữ mà tác phẩm gốc thể hiện, sự sáng tạo của tác phẩm phái sinh được thông qua cách sử dụng ngôn ngữ của tác giả. Tuy nhiên, bản dịch phải sát nghĩa, không diễn đạt sai ý của tác giả.
Tác phẩm phái sinh sẽ được bảo hộ nếu không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, hành vi làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả là hành vi xâm phạm quyền tác giả, trừ trường hợp chuyển sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị. Người không phải là chủ sở hữu quyền tác giả khi làm tác phẩm phái sinh khác phải xin phép (nếu tác phẩm chưa được công bố), trả tiền nhuận bút, thù lao… cho chủ sở hữu quyền tác giả gốc.
2. Tự dịch sách có vi phạm bản quyền?
Trường hợp 1: Tác phẩm bạn dịch đang trong thời hạn được bảo hộ
Theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ định nghĩa: “Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.”
Theo Luật Sở hữu trí tuệ quy định: “Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.”
Để được pháp luật bảo hộ quyền tác giả thì tác phẩm được sáng tạo bằng lao động trí não đó phải đáp ứng các điều kiện nhất định bao gồm:
- Tác phẩm phải có tính sáng tạo nguyên gốc, tức là phải do chính tác giả sáng tạo ra bằng việc lao động trí tuệ mà không phải là sự sao chép tác phẩm của người khác.
- Tác phẩm phải được thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định.
Ngoài ra, để tác phẩm đó được bảo hộ tại Việt Nam thì tác giả của tác phẩm phải là:
- Cá nhân, tổ chức Việt Nam;
- Cá nhân, tổ chức nước ngoài có tác phẩm được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam mà chưa được công bố ở bất kỳ nước nào hoặc được công bố đồng thời tại Việt Nam trong thời hạn ba mươi ngày, kể từ ngày tác phẩm đó được công bố lần đầu tiên ở nước khác;
- Cá nhân, tổ chức nước ngoài có tác phẩm được bảo hộ tại Việt Nam theo điều ước quốc tế về quyền tác giả mà Việt Nam là thành viên.
Ví dụ như tác phẩm mà quý khách hàng dịch là tiểu thuyết Nhật Bản. Mà Nhật Bản và Việt Nam là thành viên của Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật (hầu hết các quốc gia trên thế giới đều là thành viên của công ước Bern), do đó, chỉ cần tác phẩm gốc mà quý khách hàng dịch đáp ứng được yêu cầu có tính sáng tạo nguyên gốc và thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định thì sẽ được công nhận bảo hộ quyền tác giả tại Việt Nam. Cũng như ngược lại, tác phẩm mà quý khách hàng dịch từ tiếng Việt sang tiếng Nhật Bản cũng cần phải đáp ứng các yêu cầu thì sẽ không vi phạm pháp luật.
Quyền tác giả đối với tác phẩm mà mình sáng tạo được bảo hộ tự động, không phải đăng ký, không phụ thuộc vào nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Cơ chế bảo hộ quyền tác giả là bảo hộ hình thức thể hiện của tác phẩm, chống lại các hành vi sao chép tác phẩm, không bảo hộ về mặt nội dung, ý tưởng tác phẩm. Quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Một trong số các quyền tài sản của quyền tác giả làm tác phẩm phái sinh.
Thời hạn bảo hộ quyền tài sản thuộc quyền tác giả theo quy định tại Luật sở hữu trí tuệ là:
- Các tác phẩm khuyết danh có thời hạn bảo hộ là 75 năm, kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu tiên.
- Các tác phẩm có thông tin về tác giả có thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết.
- Các tác phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ 50 sau năm đồng tác giả cuối cùng chết.
Theo Luật sở hữu trí tuệ quy định: “Tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn.”
Như vậy, khi quý khách hàng dịch tác phẩm tiếng Nhật Bản sang tiếng Việt Nam thì đây chính là làm tác phẩm phái sinh.
Theo Luật sở hữu trí tuệ quy định về hành vi xâm phạm quyền tác giả bao gồm hành vi: Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh, trừ trường hợp chuyển tác phẩm đó sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho ngưới khiếm thị.
Do đó, việc quý khách dịch tác phẩm đang trong thời hạn bảo hộ mà không xin phép, không trả tiền nhuận bút, thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả là vi phạm pháp luật về quyền tác giả.
Trường hợp 2: Tác phẩm bạn dịch đã hết thời hạn bảo hộ
Trong trường hợp tác phẩm mà quý khách dịch đã hết thời hạn bảo hộ theo quy định tại Luật sở hữu trí tuệ thì quý khách hàng hoàn toàn có quyền dịch tác phẩm đó mà không cần xin phép, trả tiền nhuận bút, thù lao cho tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả nhưng vẫn phải tôn trọng các quyền nhân thân của tác giả: Không thay đổi tên tác phẩm, ghi tên tác giả trên tác phẩm, không sửa chữa, cắt xén, xuyên tạc tác phẩm.
3. Xử phạt hành vi tự ý dịch sách
Trong trường hợp tác giả của tác phẩm phát hiện bạn xâm phạm quyền tác giả của mình hoặc một nhà xuất bản tại Việt Nam đã mua bản quyền tác phẩm phát hiện hành vi xâm phạm của bạn thì bạn có thể đối mặt với các hậu quả sau đây:
Bị xử phạt hành chính Tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả có thể gửi đơn yêu cầu các cơ quan chức năng xử phạt hành chính đối với hành vi vi phạm của bạn. Theo Điều 12 Nghị định 131/2013/NĐ-CP về hành vi xâm phạm quyền làm tác phẩm phái sinh, bạn có thể bị:
- Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng.
- Buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới hình thức điện tử, trên môi trường Internet và kỹ thuật số.
Bị khởi kiện dân sự Tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm có thể khởi kiện bạn để yêu cầu:
- Dỡ bỏ bản sao tác phẩm trên mạng internet
- Công khai xin lỗi tác giả
- Bồi thường thiệt hại cho tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả
Nếu quý khách hàng có những thắc mắc hãy gọi 1900.868644 hoặc gửi thư đến email [email protected].
